Μαθήματα Ενότητας
Α΄ - Ποιήματα με ζωγραφιές σε μικρά παιδιά
Β΄ - Αυτόχθονες λαοί
Διαβάζοντας το πληροφοριακό αυτό κείμενο, μαθαίνουμε τι συνέβη σε πολλούς αυτόχθονες λαούς εξαιτίας του τρόπου που τους συμπεριφέρθηκαν οι «πολιτισμένοι».
Στα χρόνια των μεγάλων εξερευνήσεων, ήρθαν στον τόπο τους άλλοι λαοί, οι οποίοι θεωρούσαν τον εαυτό τους «πολιτισμένο» και τους αυτόχθονες λαούς «πρωτόγονους». Οι νεοφερμένοι αυτοί λαοί αυτοί δε σεβάστηκαν τον πολιτισμό των αυτοχθόνων. Θέλησαν να τους αλλάξουν, να τους αφομοιώσουν, να τους εκμεταλλευτούν, να τους κάνουν σκλάβους, ενώ έκλεψαν τη γη και τον πλούτο τους.
Σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν κάποιοι αυτόχθονες σε πολλά σημεία του κόσμου και αγωνίζονται να διατηρήσουν τον τρόπο ζωής τους. Εκείνοι ξέρουν ότι όλοι μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά μαζί, αυτόχθονες και νέοι κάτοικοι. Αρκεί να σέβεται ο ένας τον πολιτισμό του άλλου.
Λέξεις που μπορούν να με δυσκολέψουν
οι μεγάλοι εξερευνητές: αυτοί που ταξιδεύουν σε άγνωστα μέρη του πλανήτη για να τα ανακαλύψουν και να τα ερευνήσουν. Γνωστοί μεγάλοι εξερευνητές ήταν ο Χριστόφορος Κολόμβος, ο Μαγγελάνος, ο Βάσκο ντε Γκάμα κ.ά.
πολιτισμένος, -η, -ο (επίθ.): που έχει αναπτύξει πολιτισμό, που έχει πνευματική και ψυχική καλλιέργεια.
πρωτόγονος, -η, -ο (επίθ.): που βρίσκεται σε ένα πολύ πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, που παρουσιάζει καθυστέρηση σε σχέση με την εξέλιξη που ήδη έχει συντελεστεί στους υπόλοιπους ανθρώπους ή λαούς.
πολιτισμική ταυτότητα: το σύνολο των γνωρισμάτων που σχετίζονται με τον πολιτισμό ενός λαού και τον διαφοροποιούν από άλλους.
Οι καταλήξεις των ρημάτων -τε και -ται
Το πότε ένα ρήμα γράφεται στο τέλος με -ε ή -αι εξαρτάται άμεσα από το πρόσωπο, δηλαδή το ποιος κάνει αυτά που δηλώνει το ρήμα (το υποκείμενό του), τον αριθμό του ρήματος (ενικό ή πληθυντικό) και τη φωνή στην οποία αυτό βρίσκεται. Δηλαδή:
Παραδείγματα
- Η Χαρά βρίσκεται εκτός σπιτιού.
- Θα πάμε για ψώνια, θέλετε κάτι απέξω;
Τι προσέχουμε στην ορθογραφία
Για να μην μπερδεύουμε τις καταλήξεις -τε και -ται , πρέπει να ξέρουμε ότι:
- Έχουν κατάληξη -τε και γράφονται με ε (έψιλον) τα ρήματα που βρίσκονται στο β’ πληθυντικό πρόσωπο της ενεργητικής φωνής, αυτά δηλαδή που έχουν υποκείμενο την προσωπική αντωνυμία εσείς, που είτε υπάρχει στην πρόταση είτε εννοείται.
π.χ. Κύριε, γιατί δε μας το επιτρέπετε (ενν. εσείς) αυτό;
- Έχουν κατάληξη -ται και γράφονται με αι (άλφα γιώτα) τα ρήματα που βρίσκονται στο γ’ ενικό πρόσωπο της παθητικής φωνής, αυτά δηλαδή που έχουν υποκείμενο την προσωπική αντωνυμία αυτός, -ή, -ό, που είτε υπάρχει στην πρόταση είτε εννοείται.
π.χ. Αυτό δε μας επιτρέπεται.
Γ΄ - Αιολική Γη
Το λογοτεχνικό κείμενο είναι απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Ηλία Βενέζη Αιολική Γη.
Αφηγητής είναι ο Πέτρος, ένα μικρό παιδί, μέλος μιας οικογένειας Ελλήνων της Μικρός Ασίας, ξεριζωμένης από τήν πατρική γη, που ταξιδεύει στο Αιγαίο πέλαγος.
Προορισμός της οικογένειας είναι η Ελλάδα, μια ξένη χώρα γι’ αυτούς, στην οποία ελπίζουν να βρουν μία φιλόξενη νέα πατρίδα. Η ανασφάλεια για το άγνωστο που τους περιμένει μπλέκεται με την αγάπη και τον πόνο για την πατρίδα που άφησαν. Μόνη παρηγοριά αναζητούν στα όνειρά τους.
Δ΄ - Πορτογαλία - Θρησκείες
Πορτογαλία
Διαβάζοντας το πληροφοριακό κείμενο για την Πορτογαλία, μαθαίνουμε ότι πρόκειται για μια ευρωπαϊκή χώρα με πληθυσμό 9,9 εκατομμύρια κατοίκους, η οποία έχει πρωτεύουσα τη Λισσαβόνα. Βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Ιβηρικής χερσονήσου. Η επιφάνειά της καλύπτεται από πεδιάδες, μικρές οροσειρές και οροπέδια. Τη διαρρέουν μεγάλοι ποταμοί, όπως ο Τάγος. Έχει κλίμα ήπιο μεσογειακό. Οι κάτοικοί της είναι ρωμαιοκαθολικοί και προτεστάντες και μιλούν πορτογαλικά. Η Πορτογαλία είναι μέλος της Ε.Ε. και νόμισμά της ήταν το εσκούδο (τώρα πλέον είναι το ευρώ).
Λέξεις που μπορούν να με δυσκολέψουν
εκτεταμένος, -η, -ο (λόγια μετοχή παρακειμένου του ρημ. εκτείνομαι): καταλαμβάνω μεγάλη έκταση .
αναίμακτος, -η, -ο (επίθ.): που γίνεται χωρίς να χυθεί αίμα, χωρίς να χαθεί ανθρώπινη ζωή.
στρατιωτικό κίνημα: η μεθοδευμένη ενέργεια από ομάδα στρατιωτικών που έχει στόχο την ανατροπή μιας κυβέρνησης , που παραβιάζει τη νομιμότητα και συνήθως χρησιμοποιεί βία.
ο εκσυγχρονισμός (ουσ.): η αλλαγή από το παλιό στο σύγχρονο. Ο όρος χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις που, με αφετηρία νέες αντιλήψεις και χρησιμοποιώντας τα νεότερα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, προχωρούμε σε μεταβολές στη ζωή, στην οργάνωση , στην οικονομία ή σε άλλους τομείς .
η ενδοχώρα (ουσ.): η περιοχή που βρίσκεται στο εσωτερικό ενός τόπου (χώρας ή νησιού) σε μεγάλη απόσταση από την παραλία.
ευμετάβλητος, -η, -ο (εττίθ.): που μεταβάλλεται εύκολα · ΣΥΝ.: ασταθής.
κατά το πλείστον: κατά το mo μεγάλο μέρος, στο μεγαλύτερο μέρος, π.χ. Οι κάτοικοι του χωριού είναι κατά το πλείστον γεωργοί.
εσωστρεφής, -ής, -ές (επίθ.): που στρέφεται προς τον εσωτερικό του κόσμο, που δεν εκδηλώνεται προς τα έξω.
εθνοτικές θρησκευτικές εντάσεις: οι εντάσεις, οι διαμάχες που προκαλούνται από θρησκευτικές ή άλλες διαφορές ανάμεσα σε διαφορετικές εθνότητες.
η αποικία (ουσ.): (στην αρχαιότητα) πόλη που έχουν ιδρύσει σε ξένο τόπο άνθρωποι που έχουν φύγει από τη δική τους πατρίδα, τη μητρόπολη· (στα νεότερα χρόνια) οι χώρες που είναι κτήσεις μιας άλλης, ισχυρότερης χώρας και εξαρτώνται από αυτήν στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά.
υπερπλήρης, -ης, -ες (εττίθ.): που είναι υπερβολικά γεμάτος.
Θρησκείες
Λέξεις που μπορούν να με δυσκολέψουν
ο διαλογισμός (ουσ.):
α) η αρχική και κύρια σημασία της λέξης αναφέρεται στην ενέργεια ή στο αποτέλεσμα του να διαλογίζεται κάποιος, δηλαδή στη διαδικασία κατά την οποία ο νους επεξεργάζεται κάτι·
β) σε πολλές ανατολικές θρησκείες — αυτή τη σημασία έχει και στο κείμενο — η λέξη δηλώνει την ιδιαίτερη μέθοδο αυτοσυγκέντρωσης, που βοηθά στην ανάπτυξη των ψυχοπνευματικών ικανοτήτων του πιστού.
Μέκκα: πόλη της Σαουδικής Αραβίας, ιερή πόλη για τους μουσουλμάνους και τόπος προσκυνήματος γι’ αυτούς, αφού είναι η γενέτειρα του Μωάμεθ.
το προπατορικό αμάρτημα: το αμάρτημα της παρακοής που διέπραξαν οι Πρωτόπλαστοι απέναντι στο Θεό, το οποίο στάθηκε η αιτία για την αποπομπή τους από τον Παράδεισο.
το τουρμπάνι (ουσ.): πλατύ και λεπτό ύφασμα, βαμβακερό, μάλλινο ή μεταξωτό, που χρησιμοποιούν οι μουσουλμανικοί λαοί ως κάλυμμα του κεφαλιού * ΣΥΝ.: σαρίκι.
Άσκηση:
Ο διπλανός σας σας υπαγορεύει τις παρακάτω φράσεις από το κείμενο για να δει αν θυμάστε πώς γράφεται η κατάληξη στα ρήματα ( -ετε ή -εται). Διαλέξτε το ρήμα με τη σωστή κατάληξη:
Η πορτογαλική κοινωνία ενσωματώνεται / ενσωματώνετε γοργά στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώ- πη.
Η πορτογαλική κοινωνία ενσωματώνεται γοργά στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη.
Γραμματικός κανόνας:
Έχουν κατάληξη -ται και γράφονται με αι (άλφα γιώτα) τα ρήματα που βρίσκονται στο γ’ ενικό πρόσωπο της παθητικής φωνής, αυτά δηλαδή που έχουν υποκείμενο την προσωπική αντωνυμία αυτός, -ή, -ό, που είτε υπάρχει στην πρόταση είτε εννοείται.
Δωρεάν κρατική εκπαίδευση παρέχεται / παρέχετε σε όλους τους μαθητές από 3 έως 15 ετών.
Δωρεάν κρατική εκπαίδευση παρέχεται σε όλους τους μαθητές από 3 έως 15 ετών.
Γραμματικός κανόνας:
Έχουν κατάληξη -ται και γράφονται με αι (άλφα γιώτα) τα ρήματα που βρίσκονται στο γ’ ενικό πρόσωπο της παθητικής φωνής, αυτά δηλαδή που έχουν υποκείμενο την προσωπική αντωνυμία αυτός, -ή, -ό, που είτε υπάρχει στην πρόταση είτε εννοείται.
Κοιτάζοντας τον χάρτη, βρίσκεται \ βρίσκετε την Πορτογαλία στο άκρο της Ιβηρικής Χερσονή- σου.
Κοιτάζοντας τον χάρτη, βρίσκετε την Πορτογαλία στο άκρο της Ιβηρικής Χερσονήσου.
Γραμματικός κανόνας
Έχουν κατάληξη -τε και γράφονται με ε (έψιλον) τα ρήματα που βρίσκονται στο β’ πληθυντικό πρόσωπο της ενεργητικής φωνής, αυτά δηλαδή που έχουν υποκείμενο την προσωπική αντωνυμία εσείς, που είτε υπάρχει στην πρόταση είτε εννοείται.
Η Πορτογαλία έχει ήπιο μεσογειακό κλίμα, το οποίο μετριάζετε / μετριάζεται από τα ρεύματα του Ατλαντικού.
Η Πορτογαλία έχει ήπιο μεσογειακό κλίμα, το οποίο μετριάζεται από τα ρεύματα του Ατλαντικού.
Γραμματικός κανόνας:
Έχουν κατάληξη -ται και γράφονται με αι (άλφα γιώτα) τα ρήματα που βρίσκονται στο γ’ ενικό πρόσωπο της παθητικής φωνής, αυτά δηλαδή που έχουν υποκείμενο την προσωπική αντωνυμία αυτός, -ή, -ό, που είτε υπάρχει στην πρόταση είτε εννοείται.
Η εβραϊκή γιορτή του Πάσχα γιορτάζετε / γιορτάζεται την άνοιξη.
Η εβραϊκή γιορτή του Πάσχα γιορτάζεται την άνοιξη.
Γραμματικός κανόνας:
Έχουν κατάληξη -ται και γράφονται με αι (άλφα γιώτα) τα ρήματα που βρίσκονται στο γ’ ενικό πρόσωπο της παθητικής φωνής, αυτά δηλαδή που έχουν υποκείμενο την προσωπική αντωνυμία αυτός, -ή, -ό, που είτε υπάρχει στην πρόταση είτε εννοείται.
Βράχμα ονομάζετε / ονομάζεται μια μεγάλη θεϊκή δύναμη στην οποία πιστεύουν οι ινδουιστές.
Βράχμα ονομάζεται μια μεγάλη θεϊκή δύναμη στην οποία πιστεύουν οι ινδουιστές.
Γραμματικός κανόνας:
Έχουν κατάληξη -ται και γράφονται με αι (άλφα γιώτα) τα ρήματα που βρίσκονται στο γ’ ενικό πρόσωπο της παθητικής φωνής, αυτά δηλαδή που έχουν υποκείμενο την προσωπική αντωνυμία αυτός, -ή, -ό, που είτε υπάρχει στην πρόταση είτε εννοείται.
Ένας πιστός μουσουλμάνος προσεύχετε / προσεύχεται πέντε φορές την ημέρα.
Ένας πιστός μουσουλμάνος προσεύχεται πέντε φορές την ημέρα.
Γραμματικός κανόνας:
Έχουν κατάληξη -ται και γράφονται με αι (άλφα γιώτα) τα ρήματα που βρίσκονται στο γ’ ενικό πρόσωπο της παθητικής φωνής, αυτά δηλαδή που έχουν υποκείμενο την προσωπική αντωνυμία αυτός, -ή, -ό, που είτε υπάρχει στην πρόταση είτε εννοείται.