Τα πειράματα
Ο φελλός εκτοξεύεται
Οξέα, Βάσεις, Άλατα, Εξουδετέρωση, Χημική αντίδραση
Τι χρειάζεσαι
- Λίγο ξίδι
- Δυο τρεις κουταλιές μαγειρική σόδα
- Ένα άδειο μπουκάλι (π.χ. από κρασί) που να κλείνει με φελλό
- Μια χαρτοπετσέτα
Τι θα κάνεις
Βάλε μέσα στο μπουκάλι λίγο ξίδι (δυο τρία δάχτυλα ύψος).
Κόψε το ένα τέταρτο της χαρτοπετσέτας και ρίξε πάνω του δυο τρεις κουταλιές σόδα. Τύλιξε το κομμάτι της χαρτοπετσέτας γύρω απ’ τη σόδα, σαν να φτιάχνεις ένα τσιγάρο. Πρέπει να είναι τόσο λεπτό ώστε να περνάει απ’ το στόμιο του μπουκαλιού.
Ρίξε τώρα το χαρτί με τη σόδα μέσα στο μπουκάλι με το ξίδι και βάλε το φελλό. Πρόσεξε ο φελλός να εφαρμόζει καλά, αλλά μην τον πιέσεις πολύ.
Τι θα δεις:
Μέσα στη φιάλη παράγονται πολλοί αφροί. Ο φελλός τινάζεται μακριά. Πρόσεξε: Το στόμιο του μπουκαλιού να είναι στραμμένο προς τα πάνω και όχι προς το πρόσωπο κανενός άλλου…
Τι συνέβη;
Το ξίδι βρέχει τη χαρτοπετσέτα κι έρχεται σ’ επαφή με τη σόδα. Γίνεται τότε ένα χημικό φαινόμενο και παράγονται νέα σώματα. Παράγεται κι ένα αέριο, το διοξείδιο του άνθρακα, γι’ αυτό βλέπεις τους αφρούς. Το αέριο δε χωράει στη φιάλη, πιέζει με μεγάλη δύναμη το φελλό και τον τινάζει μακριά.
Πάλι η σόδα και το ξίδι για να σβήσεις μια φωτιά
Άλατα, Εξουδετέρωση, Χημική αντίδραση
Τι χρειάζεσαι
- Ένα γυάλινο μπολ
- Ένα κερί
- Σπίρτα
- Μερικές κουταλιές μαγειρική σόδα
- Λίγο ξίδι
Τι θα κάνεις
Άναψε το κερί και τοποθέτησε το όρθιο μέσα στο μπολ. Ρίξε γύρω απ’ το κερί έξι επτά κουταλιές σόδα.
Χύσε τώρα σιγά σιγά το ξίδι πάνω στη σόδα.
Τι θα δεις:
Απ’ τη σόδα παράγονται αφροί.
Το κερί σβήνει.
Τι συνέβη;
Μόλις το ξίδι έρχεται σ’ επαφή με τη σόδα, γίνεται ένα χημικό φαινόμενο. Μεταξύ των νέων σωμάτων που παράγονται είναι κι ένα αέριο, το διοξείδιο του άνθρακα (η παραγωγή του αερίου προκαλεί τους αφρούς που βλέπεις).
Το διοξείδιο του άνθρακα είναι πυκνότερο απ’ το οξυγόνο του αέρα κι έτσι μένει μέσα στο μπολ. «Σκεπάζει» λοιπόν τη φλόγα, η οποία, αφού δεν έρχεται σ’ επαφή με το οξυγόνο του αέρα, σβήνει.
Ευλύγιστα κόκκαλα
Τι χρειάζεσαι
- Δυο κόκαλα από κοτόπουλο
- Νερό
- Ξίδι
- Δυο ποτήρια
Τι θα κάνεις
Βάλε ένα κόκκαλο σε κάθε ποτήρι.
Σκέπασε το ένα κόκκαλο με νερό και το άλλο με ξίδι. Κάθε δυο τρεις μέρες να ανανεώνεις το νερό και το ξίδι σε κάθε ποτήρι, χύνοντας το παλιό.
Τι θα δεις:
Μετά από 15 μέρες περίπου το κόκκαλο που ήταν στο ξίδι έχει μαλακώσει και είναι πολύ ευλύγιστο, ενώ αυτό που ήταν στο νερό δεν έχει αλλάξει καθόλου.
Τι συνέβη;
Η σκληρότητα και η αντοχή των κοκάλων οφείλεται κυρίως σε μια χημική ουσία που περιέχουν, το φωσφορικό ασβέστιο, που δε διαλύεται στο νερό.
Το ξίδι περιέχει ένα οξύ, το οξικό οξύ. Με την επίδραση αυτού του οξέος το φωσφορικό ασβέστιο μετατρέπεται σε οξικό ασβέστιο, που είναι διαλυτό στο νερό.
Το κόκκαλο λοιπόν που βρίσκεται στο ξίδι χάνει σιγά σιγά το φωσφορικό ασβέστιο που περιέχει και χάνει έτσι τη σκληρότητά του.
Σχόλια
Μπορείς να χρησιμοποιείς το ξίδι άφοβα στην τροφή σου. Δεν πρόκειται να φτάσει ποτέ ως τα κόκαλά σου, αφού τις τροφές μας τις επεξεργάζεται πρώτο το πεπτικό σύστημα.
Πώς ξεφλουδίζεις ένα αβγό χωρίς να το αγγίξεις
Άλατα, Εξουδετέρωση, Χημική αντίδραση
Τι χρειάζεσαι
Ένα (ωμό) αυγό
Ένα ποτήρι μ€ ξίδι
Τι θα κάνεις
Βάλε το αυγό στο ξίδι και άφησε το μέσα. Θα χρειαστεί να το αφήσεις περίπου ένα 24ωρο. Καλό θα είναι κάθε τόσο να ανακατεύεις μ’ ένα κουταλάκι το ξίδι με το αυγό.
Τι θα δεις:
Το ξίδι θα «φάει» σιγά σιγά το τσόφλι του αυγού. Μετά από αρκετές ώρες το αυγό δε θα έχει καθόλου τσόφλι. Ξέπλυνέ το και πιάσ’ το άφοβα. Θα έχει γύρω του μόνο τη μεμβράνη.
(Προσοχή: Μ’ αυτό το ξεφλουδισμένο αυγό θα κάνεις το επόμενο πείραμα, το πείραμα της ώσμωσης.)
Τι συνέβη;
Το τσόφλι του αυγού αποτελείται από μια χημική ουσία που ονομάζεται ανθρακικό ασβέστιο. Το ξίδι περιέχει ένα οξύ που διασπά αυτή την ουσία και καταστρέφει έτσι το τσόφλι. Τότε μάλιστα παράγεται κι ένα γνωστό σου αέριο, το διοξείδιο του άνθρακα, γι’ αυτό θα βλέπεις φυσαλίδες γύρω απ’ το τσόφλι του αυγού, όσο θα είναι μέσα στο ξίδι.
* Το μάρμαρο αποτελείται κι αυτό από ανθρακικό ασβέστιο. Γι’ αυτό η βροχή στις περιοχές με μεγάλη ρύπανση, η οποία περιέχει διάφορα οξέα (όξινη βροχή), «τρώει» σιγά σιγά τα μάρμαρα των μνημείων (π.χ. Παρθενώνας), προξενώντας ανεπανόρθωτες καταστροφές.
Ώσμωση
Υλικά σώματα, Κύτταρο
Τι χρειάζεσαι
- Το ξεφλουδισμένο αυγό απ’ το προηγούμενο πείραμα
- Ένα βάζο με νερό
- Ένα βάζο με οινόπνευμα
Τι θα κάνεις;
Βάλε το αυγό μέσα στο νερό. Άφησέ το ένα 24ωρο.
Τι θα δεις:
Το αυγό θα «φουσκώσει», θα μεγαλώσει αρκετά ο όγκος του.
Τι συνέβη:
Τα μόρια του νερού πέρασαν απ’ τους πόρους της μεμβράνης του αυγού μέσα στο αυγό (το φαινόμενο αυτό ονομάζεται ώσμωση).
Τα μόρια των ουσιών που περιέχει μέσα το αυγό δεν μπορούν να βγουν απ’ τους πόρους της μεμβράνης, γιατί το μέγεθος τους είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ αυτό των μορίων του νερού και δε χωράνε να περάσουν.
Παρατηρήσεις- σχόλια
Αν τώρα βάλεις το «φουσκωμένο» αυγό μέσα στο οινόπνευμα, θα …ξεφουσκώσει πάλι. Τα μόρια του νερού περνάνε πάλι απ’ τους πόρους της μεμβράνης, αλλά τώρα από μέσα προς τα έξω, για να ανακατευτούν με το οινόπνευμα.
Ακριβώς σαν τη μεμβράνη του αυγού λειτουργεί και η μεμβράνη των κυττάρων (κυτταρική μεμβράνη): Κανονίζει ποιες ουσίες μπαίνουν και ποιες βγαίνουν απ’ το κύτταρο.
Φτιάξε χάλκινα κέρματα
Χημική αντίδραση, Οξέα
Τι χρειάζεσαι
Ένα πιατάκι
Μια χαρτοπετσέτα
Λίγο ξίδι
- Μερικά χάλκινα κέρματα (κέρματα με χρυσαφί χρώμα)
Τι θα κάνεις:
Βρέξε τη χαρτοπετσέτα με το ξίδι και βάλ’ τη στο πιατάκι. Βάλε πάνω στη βρεγμένη χαρτοπετσέτα τα κέρματα. Άφησέ τα ένα 24ωρο.
Τι θα δεις:
Τα κέρματα θα γίνουν πρασινωπά εκεί που ακουμπούσαν στο ξίδι.
Τι συνέβη:
Το ξίδι περιέχει ένα οξύ, το οξικό οξύ, που «αντιδρά» με το χαλκό των κερμάτων. Απ’ την αντίδρασή τους παράγεται μια νέα ουσία, ο οξικός χαλκός, που έχει το πρασινωπό χρώμα.
Αόρατο μελάνι Ι
Χημικές αντιδράσεις, Εξουδετέρωση
Τι χρειάζεσαι
- Ένα λεμόνι
- Μια οδοντογλυφίδα ή ένα πολύ λεπτό πινέλο
- Ένα φύλλο χαρτιού
- Ένα κερί και σπίρτα
Τι θα κάνεις:
Στίψε το λεμόνι. Ο χυμός του θα είναι το μελάνι σου. Βούτηξε το πινέλο (ή την οδοντογλυφίδα)) στο χυμό του λεμονιού και γράψε το μήνυμά σου στο χαρτί.
Άφησε το χαρτί να στεγνώσει καλά, ώστε να μη φαίνεται απολύτως τίποτα.
Άναψε το κερί. Πέρασε προσεκτικά το χαρτί μερικές φορές πάνω απ’ τη φλόγα. Πρόσεξε μην πάρει φωτιά!
Τι θα δεις:
Όπου είχες γράψει με το «μελάνι» σου το χαρτί μαυρίζει. Έτσι, το μήνυμά σου μπορεί τώρα να διαβαστεί.
Τι συνέβη:
Όπου έγραψες, έμειναν πάνω στο χαρτί τα συστατικά απ’ το χυμό του λεμονιού. Με τη θέρμανση τα συστατικά αυτά «καίγονται» σε θερμοκρασίες μικρότερες απ’ τη θερμοκρασία που καίγεται το χαρτί κι έτσι μαυρίζουν.
Αόρατο μελάνι ΙΙ
Χημικές αντιδράσεις, Εξουδετέρωση
Τι χρειάζεσαι
Ένα λεμόνι
Μια οδοντογλυφίδα ή ένα πολύ λεπτό πινέλο
Ένα φύλλο χαρτιού
Βάμμα ιωδίου (το βρίσκεις στα φαρμακεία)
Ένα μπολ με νερό
Τι θα κάνεις:
Στύψε το λεμόνι. Ο χυμός του θα είναι το μελάνι σου Βούτηξε το πινέλο (ή την οδοντογλυφίδα) στο χυμό του λεμονιού και γράψε το μήνυμά σου στο χαρτί.
Άφησε το χαρτί να στεγνώσει καλά, ώστε να μη φαίνεται απολύτως τίποτα.
Ρίξε καμιά δεκαριά σταγόνες βάμματος ιωδίου στο μπολ με το νερό (ώσπου το νερό να πάρει καστανό χρώμα). Βάλε το χαρτί με το μήνυμά σου μέσα στο μπολ και βγάλ’ το πάλι.
Τι θα δεις:
Το χαρτί γίνεται μπλε παντού, εκτός απ’ τα σημεία όπου έγραψες με το χυμό του λεμονιού. Εκεί μένει άσπρο. Έτσι το μήνυμά σου τώρα διαβάζεται.
Τι συνέβη:
Το ιώδιο με το άμυλο του χαρτιού σχηματίζουν μια ουσία με μπλε χρώμα. Αυτή η ουσία βάφει το χαρτί. Εκεί όμως όπου έγραψες, το ιώδιο «ενώνεται» με τη βιταμίνη C του χυμού του λεμονιού και σχηματίζει μια άχρωμη ουσία. Έτσι, το χαρτί εκεί μένει λευκό.
Ηλεκτρόλυση Αλατόνερου
ΠΡΟΣΟΧΗ! Το πείραμα χρειάζεται επίβλεψη από ενήλικο άτομο!
Τι χρειάζεσαι
- Μια «πλακέ» μπαταρία (4,5 Volt)
- Δυο άχρηστες στρογγυλές μπαταρίες (1,5 Volt)
- Ένα γυάλινο ποτήρι
- Αλάτι
- Δυο κομματάκια σύρμα
- Νερό
- Ψαλίδι ή μαχαίρι
- Κουτάλι
Τι θα κάνεις:
Άνοιξε με το ψαλίδι ή το μαχαίρι τις άχρηστες μπαταρίες και πάρε τις μαύρες ράβδους άνθρακα που περιέχουν. Πλύνε καλά αυτές τις ράβδους, οι οποίες θα είναι τα «ηλεκτρόδια» που θα χρησιμοποιήσεις.
Δέσε καλά την άκρη κάθε ράβδου στην άκρη του κάθε σύρματος. Δέσε τις άλλες άκρες των συρμάτων στους πόλους της «πλακέ» μπαταρίας.
Βάλε στο ποτήρι νερό και διάλυσε στο νερό δυο κουταλιές αλάτι. Βύθισε τις ράβδους στο αλατόνερο, προσέχοντας όμως να μην μπαίνουν στο νερό τα σύρματα με τα οποία είναι δεμένες.
Τι θα δεις:
Σε κάθε ράβδο εμφανίζονται πολλές μικρές φυσαλίδες αερίων, που φεύγουν προς τα πάνω.
Τι συνέβη:
Μόλις οι ράβδοι βυθίζονται στο νερό, το ηλεκτρικό κύκλωμα κλείνει και διέρχεται ηλεκτρικό ρεύμα (το αλατόνερο είναι καλός αγωγός του ηλεκτρισμού). Πραγματοποιούνται τότε διάφορα χημικά φαινόμενα στο διάλυμα και παράγονται τα αέρια.
Το αέριο που παράγεται στο ηλεκτρόδιο που συνδέεται με το θετικό (+) πόλο της μπαταρίας είναι χλώριο. Προέρχεται απ’ το αλάτι που διέλυσες στο νερό.
Το αέριο που παράγεται στο ηλεκτρόδιο που συνδέεται με τον αρνητικό (-) πόλο της μπαταρίας είναι υδρογόνο. Προέρχεται απ’ τη διάσπαση του νερού.
Η φλόγα δίνει πληροφορίες για τα χημικά στοιχεία
Τι χρειάζεσαι
- Ένα καμινέτο (γκαζάκι)
- Σπίρτα
- Ένα κουτάλι
- Αλάτι
- Γαλαζόπετρα (θειικός χαλκός)
Τι θα κάνεις:
Άναψε το καμινέτο.
Βάλε στο κουταλάκι λίγο αλάτι.
Φέρε την άκρη του κουταλιού με το αλάτι μέσα στη φλόγα.
Τι θα δεις:
Η φλόγα παίρνει ένα πορτοκαλοκίτρινο χρώμα.
Τι συνέβη:
Το αλάτι είναι μια χημική ουσία που περιέχει νάτριο.
Τα άτομα του νατρίου, όταν θερμαίνονται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, εκπέμπουν αυτή τη χρωματιστή ακτινοβολία που είδες.
Αυτή την ακτινοβολία δεν την εκπέμπουν τα άτομα κανενός άλλου χημικού στοιχείου. Έτσι, όποια χημική ουσία παράγει τέτοια ακτινοβολία κατά τη θέρμανσή της περιέχει οπωσδήποτε νάτριο.
Παρατηρήσεις - σχόλια
Επανάλαβε το πείραμα βάζοντας τη γαλαζόπετρα στη θέση του αλατιού. Η φλόγα του καμινέτου θα πάρει ένα ωραίο πράσινο χρώμα. Η ακτινοβολία αυτή δείχνει την παρουσία χαλκού στη χημική ένωση που θερμαίνεται.
Επιπτώσεις της όξινης βροχής
Η υγεία μας και η ποιότητα της ζωής μας εξαρτώνται άμεσα από την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε και ο οποίος μας περιβάλλει. Η λύση στο πρόβλημα της όξινης βροχής είναι ο περιορισμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, δηλαδή ο περιορισμός της χρήσης των ορυκτών καυσίμων και η αντικατάστασή τους από ήπιες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον.
Ο δύσπιστος μαθητής.
Αναρωτιέσαι αν η όξινη βροχή έχει τόσο τραγικές επιπτώσεις; Κάνε το δικό σου πείραμα.
Τι χρειάζεσαι
- 3 άδεια πλαστικά κουτάκια από φωτογραφικό φιλμ ή 3 μικρά πλαστικά κεσεδάκια από γιαούρτι, τα οποία θα πλύνεις σχολαστικά.
- Βαμβάκι.
- Ξύδι.
- Σπόρους φακής.
- Υποδεκάμετρο.
- Χαρτί και μολύβι.
Τι θα κάνεις:
- Κόψε από το βαμβάκι κομμάτια τέτοιου μεγέθους ώστε να γεμίζουν το πλαστικό δοχείο που θα χρησιμοποιήσεις μέχρι τη μέση.
- Αρίθμησε τα δοχεία από το ένα ως το 3, τοποθετώντας πλαστικές ετικέτες.
- Βρέξε το πρώτο βαμβάκι με νερό της βρύσης, τύλιξε μέσα σε αυτό τους πόρους της φακής χωρίς να τους πιέσεις και τοποθέτησε το μέσα στο πλαστικό δοχείο με τον αριθμό ένα.
- Ανακάτεψε σε ένα ποτήρι ίσες περίπου ποσότητες από νερό και ξύδι και με το διάλυμα βρέξε το δεύτερο βαμβάκι. Τύλιξε μέσα σε αυτό τους πόρους της φακής χωρίς να τους πιέσεις και τοποθέτησέ το μέσα στο πλαστικό δοχείο με τον αριθμό 2.
- Βρέξε το τρίτο βαμβάκι μόνο με ξύδι τύλιξε μέσα σε αυτό τους πόρους της φακής χωρίς να τους πιέσεις και τοποθέτησέ τον μέσα στο πλαστικό δοχείο με τον αριθμό 3.
- Τοποθέτησε και τα 3 πλαστικά δοχεία σε ένα παράθυρο που το βλέπει ο ήλιος. Να ελέγχεις σε καθημερινή βάση το βαμβάκι στα δοχεία και να προσθέτεις νερό, νερόξιδο και ξίδι αντίστοιχα, ώστε να είναι πάντα υγρό.
- Ετοίμασε έναν πίνακα της μορφής:
Τι θα δεις:
- Σημείωσε στον πίνακα την ημερομηνία της ημέρας που θα φανεί ο πρώτος βλαστός φυτού στη στήλη που αφορά το δοχείο στο οποίο θα εμφανιστεί.
- Με τη βοήθεια του υπό 10 μέτρου μέτρα κάθε μέρα και για 15 μέρες, το ύψος του φυτού σε καθένα από τα δοχεία.
- Γράψε τις παρατηρήσεις σου για την ανάπτυξη των φυτών στα 3 δοχεία.
Τι συνέβη:
- Τι συμπεράσματα βγάζεις για την επίδραση των οξέων στην ανάπτυξη των φυτών;
- Πώς πιστεύεις ότι η όξινη βροχή επηρεάζει τα δάση;