Μαθήματα Ενότητας
Α΄ - Το σκιάχτρο
Β΄ - Ολική καταστροφή στις καλλιέργειες
Το άρθρο της εφημερίδας «Τα Νέα» αναφέρεται στις καταστροφικές συνέπειες από την κακοκαιρία που έπληξε διάφορες περιοχές της Ελλάδας τον Ιανουάριο του 2002.
Σοβαρά προβλήματα στο οδικό επαρχιακό δίκτυο, καθώς και μεγάλες καταστροφές στις καλλιέργειες, σημειώθηκαν στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο. Σημαντικές ήταν και οι ζημιές στις καλλιέργειες των περιοχών της Θεσπρωτίας, της Φθιώτιδας και της Θάσου.
Επιπλέον, στο νομό Ρέθυμνου κινδύνεψαν αιγοπρόβατα που αποκλείστηκαν στον Ψηλορείτη. Ευτυχώς, συνεργεία της νομαρχίας σε συνεργασία με την Πολεμική Αεροπορία τούς έριξαν ζωοτροφές από τον αέρα. Στη Σούδα σώθηκαν χάρη στην έγκαιρη επέμβαση ελικοπτέρου «σούπερ πούμα» 29 γυναικόπαιδα που είχαν αποκλειστεί, ενώ εντοπίστηκαν και τέσσερις αγνοούμενοι κτηνοτρόφοι στα Σφακιά. Επιπλέον, η ηλεκτροδότηση αποκαταστάθηκε στο Ρέθυμνο.
Εξίσου σοβαρή ήταν η κατάσταση και στην Πελοπόννησο, όπου η κακοκαιρία δεν κατέστρεψε μόνο τις σοδειές αλλά και τα ίδια τα δέντρα, με αποτέλεσμα να είναι αμφίβολο αν θα γίνουν εξαγωγές προϊόντων κατά το 2002.
Λέξεις που μπορούν να με δυσκολέψουν
οικογένεια αειθαλών καρποφόρων δέντρων που καλλιεργούνται σε περιοχές με εύκρατο κλίμα, κυρίως για τους χυμώδεις καρπούς τους. Σε αυτά ανήκουν η πορτοκαλιά, η λεμονιά, η νεραντζιά, η μανταρινιά κ.ά.
(ρήμ . α ‘ συζ.): σημειώνομαι.
Νομός στο ΒΔ άκρο της Ηπείρου με πρωτεύουσα την Ηγουμενίτσα.
Νομός στο ΒΔ άκρο της Ηπείρου με πρωτεύουσα την Ηγουμενίτσα.
(ουσ.): ο υπολογισμός της αξίας ενός πράγματος ή της σοβαρότητας μιας κατάστασης.
κατσίκια και πρόβατα μαζί (η αίγα = η κατσίκα).
Νομός στο ΒΔ άκρο της Ηπείρου με πρωτεύουσα την Ηγουμενίτσα.
Τύπος ελικοπτέρων που χρησιμοποιούνται στη χώρα μας για τη διάσωση ανθρώπων που κινδυνεύουν σε στεριά ή θάλασσα. Έχουν πάρει το όνομά τους από το ομώνυμο άγριο και πολύ γρήγορο ζώο.
Οροπέδιο στην Κρήτη.
Λιμάνι κοντά στα Χανιά.
Έχει επανέλθει το ηλεκτρικό ρεύμα μετά από διακοπή.
Παρακείμενος. του ρήματος υφίσταμαι (ρήμ. α’ συζ.): παθαίνω, π.χ. Το αυτοκίνητο έχει υποστεί μεγάλες ζημιές μετά το τρακάρισμα.
(μεταφορά) Καταστράφηκαν από την παγωνιά.
Ρηματική φράση - Ονοματική φράση
Σε πολλές περιπτώσεις μπορούμε να μετατρέψουμε μια ονοματική φράση σε ρηματική, και το αντίστροφο, ως εξής:
α) Για να μετατρέψουμε μια ονοματική φράση σε ρηματική, αντικαθιστούμε το ουσιαστικό της φράσης με το αντίστοιχο ρήμα και κάνουμε όποιες άλλες αλλαγές είναι απαραίτητες στις υπόλοιπες λέξεις, ώστε η φράση να είναι σωστά συνταγμένη.
Εξάσκηση
Να μετατρέψεις τις παρακάτω ονοματικές φράσεις σε ρηματικές και αντίστροφα.
Καταστρέφονται οι καλλιέργειες
Καταστροφή των καλλιεργειών.
Υπολογίζονται οι ζημιές.
Υπολογισμός ζημιών.
Αποκλεισμός χωριών στον Ψηλορείτη.
Τα χωριά στον Ψηλορείτη αποκλείστηκαν.
Καλλιέργεια νέων ποικιλιών ντομάτας.
Καλλιεργούνται νέες ποικιλίες ντομάτας.
Εξάγονται εσπεριδοειδή.
Τα εσπεριδοειδή εξάγονται.
Επίθετα σε -ής, -ης, -ες
Τα επίθετα αυτά έχουν τρία γένη (είναι τριγενή) και ουσιαστικά δύο καταλήξεις (είναι δικατάληκτα), μία για το αρσενικό και το θηλυκό γένος (σε –ής) και μία για το ουδέτερο (σε –ές). Κλίνονται ως εξής:

Τι προσέχουμε στην ορθογραφία
- Τα επίθετα αυτά έχουν τις ίδιες ακριβώς καταλήξεις για το αρσενικό και το θηλυκό γένος· π.χ. ο συνεχής αγώνας/η συνεχής διαδρομή.
- Όσα από τα επίθετα αυτά είναι παροξύτονα (τονίζονται στην παραλήγουσα) στο ουδέτερο γένος ανεβάζουν τον τόνο στην προπαραλήγουσα, π.χ. ο/η συνήθης -> το σύνηθες. Εξαιρούνται τα επίθετα σε -ώδης (ο δασώδης, ο ελώδης, ο ευώδης κ.ά.), που διατηρούν τον τόνο στην παραλήγουσα και στο ουδέτερο γένος, π.χ. ο/η ελώδης, το ελώδες.
- Επίσης, τα επίθετα σε -ώδης στη γενική του πληθυντικού αριθμού κατεβάζουν τον τόνο στη λήγουσα, π.χ. ο/η ελώδης, το ελώδες των ελωδών.
- Πολλά από τα επίθετα αυτά χρησιμοποιούνται συχνά ως ουσιαστικά. Στην περίπτωση αυτή σχηματίζουν τη γενική του ενικού σε -η, π.χ. ο ασθενής – του ασθενή, ο συγγενής – του συγγενή, ο ευμενής – του ευγενή, ο ιθαγενής – του ιθαγενή κ.ά.
Παρουσίαση πληροφοριών για ένα γεγονός
Για να περιγράφουμε ένα γεγονός, πρέπει να οργανώσουμε το κείμενό μας σύμφωνα με τα παρακάτω στοιχεία:
- Πού και πότε συνέβη.
- Ποια πρόσωπα πήραν μέρος.
- Ποια ήταν η αιτία που το προκάλεσε.
- Τι ακριβώς συνέβη. (Αναφέρουμε τις λεπτομέρειες και τις φάσεις εξέλιξης του γεγονότος με χρονική σειρά.)
- Τι ακολούθησε το γεγονός, ποια τα αποτελέσματα του.
- Πώς αισθάνομαι, τι σκέφτομαι και πώς κρίνω το γεγονός (σχόλια, εκτιμήσεις, συμπεράσματα).
♦ Αφού συγκεντρώσατε, λοιπόν, όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, είναι ώρα να ετοιμάσετε το άρθρο σας για το αυριανό φύλλο της εφημερίδας. Εκτός από τα γεγονότα, […] να πείτε και τη δική σας άποψη […]. Στον τίτλο μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ονοματική φράση. Στο τέλος, ελέγξτε αν έχετε παρουσιάσει αναλυτικά την είδηση, με όλες τις λεπτομέρειες που συγκεντρώσατε.
Καταστροφική κακοκαιρία
Πού και πότε συνέβη
Τα ορεινά χωριά της Ηπείρου αλλά και η Αθήνα δοκιμάστηκαν χθες από σφοδρή κακοκαιρία.
Ποια πρόσωπα πήραν μέρος;
Οι έντονες βροχοπτώσεις, σε συνδυασμό με τη διάβρωση του εδάφους από πυρκαγιές του παρελθόντος, είχαν ως αποτέλεσμα να σημειωθούν κατολισθήσεις στα ορεινά χωριά της Ηπείρου χθες το απόγευμα. Συνεργεία της νομαρχίας σε συνεργασία με άντρες του στρατού μετέφεραν τους κατοίκους των περιοχών σε ξενοδοχεία. Επίσης, ανακοινώθηκε ότι θα κατασκευαστούν άμεσα προστατευτικά τοιχία, καθώς και ότι θα αναδασωθούν οι καμένες περιοχές.
Ποια ήταν η αιτία που το προκάλεσε;
Η κακοκαιρία όμως έπληξε χθες βράδυ και την πρωτεύουσα της χώρας. Πολλά υπόγεια οτιίτια κι αποθήκες πλημμύρισαν εξαιτίας της καταρρακτώδους βροχής που έπεφτε όλη νύχτα. Καταστράφηκαν έπιπλα και οικιακές συσκευές, ενώ σημειώθηκε καθίζηση σε πολλούς δρόμους. Για άλλη μια φορά, δυστυχώς, η μεγάλη έκταση των καταστροφών οφείλεται στα βουλωμένα φρεάτια και στα μπαζωμένα ρέματα. Χάρη στην έγκαιρη επέμβαση των αντρών της ΕΜΑΚ απεγκλωβίστηκαν άνθρωποι που είχαν παγιδευτεί εξαιτίας των ορμητικών χείμαρρων σε υπόγεια ή στα αυτοκίνητά τους. Συνεργεία της Πυροσβεστικής ανταποκρίθηκαν σε δεκάδες κλήσεις για άντληση υδάτων από πλημμυρισμένα σπίτια και καταστήματα. Τέλος, υπάλληλοι του Δήμου Αθηναίων εργάζονται πυρετωδώς για την αποκατάσταση του κατεστραμμένου οδοστρώματος.
Τι ακριβώς συνέβη;
Η κακοκαιρία όμως έπληξε χθες βράδυ και την πρωτεύουσα της χώρας. Πολλά υπόγεια στιίτια κι αποθήκες πλημμύρισαν εξαιτίας της καταρρακτώδους βροχής που έπεφτε όλη νύχτα. Καταστράφηκαν έπιπλα και οικιακές συσκευές, ενώ σημειώθηκε καθίζηση σε πολλούς δρόμους. Για άλλη μια φορά, δυστυχώς, η μεγάλη έκταση των καταστροφών οφείλεται στα βουλωμένα φρεάτια και στα μπαζωμένα ρέματα. Χάρη στην έγκαιρη επέμβαση των αντρών της ΕΜΑΚ απεγκλωβίστηκαν άνθρωποι που είχαν παγιδευτεί εξαιτίας των ορμητικών χείμαρρων σε υπόγεια ή στα αυτοκίνητά τους. Συνεργεία της Πυροσβεστικής ανταποκρίθηκαν σε δεκάδες κλήσεις για άντληση υδάτων από πλημμυρισμένα σπίτια και καταστήματα. Τέλος, υπάλληλοι του Δήμου Αθηναίων εργάζονται πυρετωδώς για την αποκατάσταση του κατεστραμμένου οδοστρώματος.
Σοβαρά προβλήματα εξαιτίας της κακοκαιρίας ταλαιπωρούν όμως και τα νησιά του Αιγαίου, και ιδιαίτερα τις Κυκλάδες. Τα νησιά έχουν αποκλειστεί εξαπίας των δυνατών βόρειων ανέμων που φυσούν εδώ και μια βδομάδα. Οι προβλήτες των λιμανιών τους έχουν υποστεί τεράστιες ζημιές. Πολλοί κάτοικοι που χρειάζονται τακτική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα, ενώ οι προμήθειες σε τρόφιμα και φάρμακα έχουν μειωθεί επικίνδυνα.
Τι ακολούθησε το γεγονός; Ποια τα αποτελέσματά του;
Για την αντιμετώπιση των αναγκών των κατοίκων, στρατιωτικά αεροσκάφη έριξαν κιβώτια με τρόφιμα και φάρμακα, ενώ και ένας ασθενής από την Τήνο που έπρεπε να μεταφερθεί επειγόντως σε νοσοκομείο της Αθήνας σώθηκε χάρη στην ηρωική προσπάθεια του ελικοπτέρου του Ε.Κ.Α.Β., που κατάφερε να προσεγγίσει σε ασφαλές σημείο του νησιού.
Πώς αισθάνομαι, τι σκέφτομαι και πώς κρίνω το γεγονός (σχόλια, εκτιμήσεις, συμπεράσματα).
Η ελληνική Πολιτεία ανακοίνωσε ότι οι ζημιές θα αποκατασταθούν άμεσα, έτσι ώστε η ζωή των κατοίκων των παραπάνω περιοχών να επανέλθει γρήγορα στους κανονικούς της ρυθμούς. Είναι σημαντικό όμως να κατανοήσει και ο καθένας από εμάς ότι μπορεί να μη γίνεται να εμποδίσουμε την κακοκαιρία, είμαστε όμως υποχρεωμένοι να σεβόμαστε το περιβάλλον και να μην το καταστρέφουμε με τις αυθαίρετες παρεμβάσεις μας. Διαφορετικά, στρεφόμαστε κατά του ίδιου μας του εαυτού και είμαστε συνυπεύθυνοι για όλη αυτή την καταστροφή.
Γ΄ - Τριάντα εννιά καφενεία κι ένα κουρείο
Το κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο της Φωτεινής Φραγκούλη 39 καφενεία και ένα κουρείο. Η συγγραφέας αναφέρεται στην ξεχωριστή σχέση που είχε αναπτύξει με τον παππού της κι εξηγεί πώς χάρη σε αυτή τη σχέση δέθηκε ιδιαίτερα με το χώρο των καφενείων.
Όταν ήταν μικρή, ο παππούς της την έπαιρνε μαζί του βόλτα στο καφενείο όπου πήγαινε για να περάσει την ώρα του. Όταν κέρδιζε στα χαρτιά, το κέρδος του ήταν ένα λουκούμι, που της το πρόσφερε. Έτσι, η αφηγήτρια είχε συνδέσει τα λουκούμια με το χώρο των καφενείων και για το λόγο αυτό αποκαλούσε από μέσα της τον καφενέ «λουκουμέ». Στο παιδικό μυαλό της φανταζόταν τα καφενεία σαν λουκούμια με παράθυρα, ενώ πίστευε ότι είχαν άρωμα και γεύση ίδια με αυτή των λουκουμιών.
Τώρα είναι μεγάλη πια και νοσταλγεί εκείνη την εποχή. Σήμερα, στο χωριό της, το Μόλυβο, δεν υπάρχει ούτε ένα καφενείο. Πολλές φορές όμως εκείνη φαντάζεται πως είναι μικρή και ξαναζεί τις όμορφες στιγμές της παιδικής της ηλικίας. Θυμάται το κουρείο του πατέρα της στην αγορά. Ξανάρχονται μπροστά της οι εικόνες των καφενείων με τους ήχους και τις μυρωδιές εκείνης της εποχής. Αναπολεί κυρίως τις Κυριακές, που οι καλοντυμένες κυρίες έβγαιναν για την οικογενειακή τους βόλτα και κατέληγαν στα καφενεία για να φάνε τη βανίλια τους. Όλες αυτές οι μνήμες είναι τόσο πολύτιμες για τη συγγραφέα, που τις φυλά καλά κρυμμένες μέσα στην ψυχή της.
Λέξεις που μπορούν να με δυσκολέψουν
(ουσ.): τυχερό παιχνίδι που παίζεται με 32 τραπουλόχαρτα από τρεις παίκτες.
ιστορική παραθαλάσσια πόλη στο νησί της Λέσβου, γνωστή
και ως Μήθυμνα.
(μεταφορά) προχωρώ με τη σκέψη μου πέρα από την τωρινή πραγματικότητα.
(μεταφορά) προχωρώ με τη σκέψη μου πέρα από την τωρινή πραγματικότητα.
(ουα): ο,τιδήποτε απομένει ως υπόλοιπο, το περίσσευμα.
Δ΄ - Καλοκαίρι με δρεπάνι
Το κείμενο είναι ένα απόσπασμα από το ημερολόγιο που κράταγαν δύο συγγενείς της συγγραφέα, ο Θοδωρής και η Μυρσίνη, όταν ήταν παιδιά. Στις σελίδες του παρουσιάζονται οι γεωργικές ασχολίες των κατοίκων της περιοχής τους, καθώς και τα έθιμά της.
Αρχικά, ο Θοδωρής διηγείται ότι ξεκίνησε πρωί πρωί την 1η του Ιουνη, μαζί με την οικογένειά του και τους εργάτες τους, για το χωράφι. Εκεί άρχισαν τις εργασίες του θερισμού μέχρι που η ζέστη έγινε πια ανυπόφορη.
Στη συνέχεια, η Μυρσίνη μιλάει για τη γιορτή του Αϊ-Γιάννη του Κλήδονα και το έθιμο του «αμίλητου νερού», σύμφωνα με το οποίο ένα κορίτσι του χωριού μεταφέρει νερό από την πηγή μέσα σε ένα δοχείο και σε όλη τη διαδρομή δεν πρέπει να μιλήσει. Το βράδυ το δοχείο μένει στο ύπαιθρο, κάτω από τ’ άστρα. Ύστερα ανάβουν φωτιές και παραβγαίνουν ποιος θα καταφέρει να περάσει από πάνω τους χωρίς να καεί.
Τον επόμενο μήνα, τον Ιούλιο, άρχιζε το αλώνισμα. Ο Θοδωρής περιγράφει τη μέρα που πήγε με τον πατέρα στο αλώνι για να αλέσουν το στάρι. Το παιδί μιλάει για αυτή τη νέα του εμπειρία με μεγάλο ενθουσιασμό.
Τέλος, η Μυρσίνη αναφέρεται με χαρά σε όλα τα πανηγύρια που σκοπεύει να πάει. Λέει ότι, όπως κάθε χρόνο, θα ανέβει με την οικογένειά της στο εκκλησάκι του Αϊ-Λια, όπου θα ακούσει με ευχαρίστηση την ιστορία του προφήτη.