Μαθήματα Ενότητας
Α΄ - Ανατολή θανάτου
Β΄ - Σκέψεις ενός παιδιού για τον πόλεμο
Το νόημα του κειμένου
Το κείμενο είναι απόσπασμα από το γνωστό ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, Με αφορμή το συνεχιζόμενο πόλεμο, το μικρό κορίτσι θυμάται τη νύχτα κατά την οποία ξεκίνησε ο πόλεμος γι’ αυτήν στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας, όπου ζούσε. Βόμβες έπεφταν και ξέσπασε πυρκαγιά παντού στην πόλη. Οι άνθρωποι έτρεχαν να σωθούν. Παντού επικρατούσε ο τρόμος και η αγωνία της επιβίωσης. Η Άννα Φρανκ μοιράζεται μαζί μας τους προβληματισμούς της για τον πόλεμο. Αναρωτιέται για τις αιτίες που τον προκαλούν, καθώς και για τις ευθύνες που έχουν οι πολιτικοί αλλά και όσοι έχουν την εξουσία να παίρνουν αποφάσεις για τις τύχες των λαών. Δεν παραλείπει, όμως, να αναφερθεί και στην ευθύνη του κάθε ανθρώπου που ανέχεται αυτή την κατάσταση κι έτσι συντηρεί τον πόλεμο.
Η καταγραφή των σκέψεών της κλείνει με ένα αισιόδοξο μήνυμα. Παρ’ όλες τις δυσκολίες και τους κινδύνους, αποφασίζει να μην παραδοθεί στους φόβους της αλλά να παλέψει ώστε να ζήσει μια ζωή με αξιοπρέπεια και ειρήνη.
Λέξεις που μπορούν να με δυσκολέψουν
στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου: παγκόσμιος ονομάζεται ο πόλεμος που γίνεται ανάμεσα σε όλα ή σχεδόν σε όλα τα κράτη του κόσμου. Στη διάρκεια του περασμένου αιώνα έγιναν δύο Παγκόσμιοι πόλεμοι, ο Α’ (1914-1918) και ο Β’ (1939-1945).
στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου: παγκόσμιος ονομάζεται ο πόλεμος που γίνεται ανάμεσα σε όλα ή σχεδόν σε όλα τα κράτη του κόσμου. Στη διάρκεια του περασμένου αιώνα έγιναν δύο Παγκόσμιοι πόλεμοι, ο Α’ (1914-1918) και ο Β’ (1939-1945).
Άσμα ασμάτων
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου
με το καθημερνό της φόρεμα
κι ένα χτενάκι στα μαλλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
Κοπέλες του Άουσβιτς,
του Νταχάου κοπέλες,
μην είδατε την αγάπη μου;
Την είδαμε σε μακρινό ταξίδι,
δεν είχε πια το φόρεμά της
ούτε χτενάκι στα μαλλιά.
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
Κοπέλες του Μαουτχάουζεν,
κοπέλες του Μπέλσεν,
μην είδατε την αγάπη μου;
Την είδαμε στην παγερή πλατεία
μ’ ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι,
με κίτρινο άστρο στην καρδιά.
Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου,
η χαϊδεμένη από τη μάνα της
και τ’ αδελφού της τα φιλιά.
Κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία.
Την περίοδο του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου ο Ιάκωβος Καμπανέλλης φυλακίστηκε για δυόμιση ολόκληρα χρόνια στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν στην Αυστρία. Ένα στρατόπεδο – κολαστήριο για τους ανθρώπους, κυρίως εβραίους, που σύρθηκαν εκεί με βία από τους ναζί του Χίτλερ. Λέγεται ότι μέσα σε αυτό βρήκαν το θάνατο περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι.
Αμέσως μετά την απελευθέρωση του ο Καμπανέλλης άρχισε να γράφει ένα βιβλίο για όλα όσα έζησε τα χρόνια εκείνα στο στρατόπεδο. Έγραψε και τέσσερα τραγούδια που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Τα τραγούδια κυκλοφόρησαν σε δίσκο το 1966 με τίτλο ”Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν” . Τα τέσσερα τραγούδια είναι το περίφημο ”Άσμα Ασμάτων (Τι ωραία πού’ν’ η αγάπη μου)”, ο ”Αντώνης”, ο ”Δραπέτης” και το ”Όταν τελειώσει ο πόλεμος”. Όλα προέρχονται από αληθινές ιστορίες που έζησε ο Καμπανέλλης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Απρόσωπα ρήματα
Απρόσωπα λέγονται τα ρήματα που χρησιμοποιούνται στο γ’ ενικό πρόσωπο και σχηματίζουν απρόσωπη σύνταξη. Τέτοια είναι τα ρήματα: πρέπει, πρόκειται, μπορεί, συμβαίνει, γίνεται, φαίνεται, μου αρέσει, έχει, με ενοχλεί, απαγορεύεται, εννοείται κτλ. Στην απρόσωπη σύνταξη δεν έχουμε ως υποκείμενο μια ονοματική φράση, αλλά ολόκληρη πρόταση, που, ανάλογα με το ρήμα, μπορεί να είναι μια βουλητική πρόταση που ξεκινάει (εισάγεται) με να ή μια ειδική πρόταση που ξεκινάει (εισάγεται) με το όπ και το πως ή μια ενδοιαστική πρόταση που ξεκινάει (εισάγεται) με το μήπως ή μια πλάγια ερώτηση που ξεκινάει (εισάγεται) με το αν.
Συμβαίνει να θυμώνω καμιά φορά.
Εννοείται ότι δε μιλάμε μεταξύ μας όταν γράφουμε διαγώνισμα.
Με ενοχλεί να σε βλέπω κατσούφη.
Φρούτα έχει στο ψυγείο. (χωρίς υποκείμενο)
ΠΡΟΣΟΧΗ!
1) Μερικά από τα παραπάνω ρήματα μπορεί να χρησιμοποιούνται και ως προσωπικά και να έχουν υποκείμενο ένα ουσιαστικό ή ένα στοιχείο του λόγου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπως το ουσιαστικό:
π.χ. Το νησί φαίνεται ωραίο από μακριά.
Γίνεται το φαγητό.
Αυτός με ενοχλεί συνέχεια.
2) Όσα όμως ρήματα σχηματίζουν μόνο γ’ πρόσωπο, όπως τα ρήματα πρέπει, πρόκειται, συμβαίνει, εννοείται κτλ., αυτά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως προσωπικά.
► Μια ειδική κατηγορία απρόσωπων ρημάτων που όλοι μας ξέρουμε είναι τα ρήματα που χρησιμοποιούμε για να περιγράφουμε τον καιρό ή φυσικά φαινόμενα, π.χ. βρέχει, χιονίζει, φυσάει, ξημερώνει, βραδιάζει κτλ. Αυτά συνήθως χρησιμοποιούνται χωρίς υποκείμενο. Είναι σαν το υποκείμενο να υπάρχει στη σημασία του ρήματος (βρέχει=ρίχνει βροχή): π.χ. Χθες χιόνιζε όλη την ημέρα, γι ’ αυτό δεν πήγαμε σχολείο (χωρίς υποκείμενο).
► Εκτός από τα απρόσωπα ρήματα που είναι μονολεκτικά, χρησιμοποιούμε και απρόσωπες φράσεις που έχουν ως υποκείμενο μια ολόκληρη πρόταση, όπως τα απρόσωπα ρήματα, ή δεν παίρνουν υποκείμενο.
Πώς σχηματίζουμε απρόσωπες εκφράσεις
Απρόσωπες εκφράσεις
με το ρήμα είναι κι ένα επίθετο στο ουδέτερο γένος.
με το ρήμα είναι κι ένα ουσιαστικό
με το ρήμα έχει, κάνει, ρίχνει κι ένα ουσιαστικό που αναφέρεται στον καιρό
Παραδείγματα
π.χ. είναι δίκαιο, είναι καλό
π.χ. είναι κρίμα, είναι ανάγκη
π.χ. έχει καύσωνα, έχει συννεφιά, κάνει ζέστη, κάνει καλό καιρό, ρίχνει χιόνι