Μαθήματα Ενότητας
Α΄ - Στο μουσείο
Β΄ - Το άγαλμα που κρύωνε
Το κείμενο είναι απόσπασμα από το ομότιτλο λογοτεχνικό βιβλίο του Χρήστου Μπουλώτη. Τα δύο βασικά του πρόσωπα είναι ο μικρός Λάμπης, ο γιος του νυχτοφύλακα, και το άγαλμα που κρύωνε. Μια νύχτα ο Λάμπης κατάφερε να πείσει τον πατέρα του να τον πάρει μαζί του στο μουσείο. Έκπληκτος, διαπίστωσε ότι τη νύχτα τα αγάλματα του μουσείου ζωντανεύουν και μιλάνε. Ιδιαίτερα όμως τράβηξε την προσοχή του ένα μικρό άγαλμα που ήταν τυλιγμένο με μια κάπα γιατί κρύωνε. Το άγαλμα αυτό κρύωνε όχι εξαιτίας του κρύου αλλά λόγω της νοσταλγίας του για την πατρίδα του, τη Μικρασία. Ο Λάμπης και το άγαλμα έγιναν φίλοι. Ο Λάμπης, χαρούμενος, χάιδεψε και αγκάλιασε το άγαλμα και του διηγήθηκε παραμύθια. Εκείνο το βράδυ έγιναν και οι δύο πολύ ευτυχισμένοι.
Λέξεις που μπορούν να με δυσκολέψουν
παρατατικός του νοσταλγώ (ρήμ. β’ συζ.): αισθάνομαι νοσταλγία, δηλαδή νιώθω λαχτάρα για κάτι που είχα και τώρα μου λείπει.
η ακτή που βρίσκεται απέναντι από τα ελληνικά νησιά. Πρόκειται για τα παράλια της σημερινής Τουρκίας στην πλευρά του Αιγαίου.
μεταφορική έκφραση που χρησιμοποιούμε για να πούμε ότι οι δυο αυτοί φίλοι ήταν πολύ αγαπημένοι και δεμένοι μεταξύ τους.
παρατατικός του αποζητώ (ρήμ. β’ συζ.): επιθυμώ έντονα κάποιον ή κάτι που αισθάνομαι πως μου λείπει.
μεταφορική έκφραση που σημαίνει ότι ήταν πολύ προσεκτικοί.
(εττίρρ.): με αργές κινήσεις, χωρίς να βιαζόμαστε.
(ουσ.): ο πολύ βαθύς και συνεχής ύπνος, η κατάσταση νάρκης. Σε λήθαργο μπορεί να πέσουμε, π.χ., όταν έχουμε πολύ υψηλό πυρετό.
να ακολουθούν.
μεταφορική έκφραση που χρησιμοποιούμε για να πούμε ότι τα συγκεκριμένα πρόσωπα ήταν πολύ όμορφα. Η φράση χρησιμοποιείται κυρίως για ανθρώπους που είναι νέοι, όμορφοι και γεμάτοι ζωντάνια.
(ουσ.): το χοντρό πανωφόρι των χωρικών από μαλλί προβάτου ή κατσίκας που το φορούν γιο να προστατευτούν οπό το κρύο.
(ουσ.): παιχνίδι στο οποίο κάθε παίχτης προσπαθεί να φέρει τρία δικά του πούλια σε σειρά (ευθεία ή διαγώνια), μετακινώντας τα πάνω σε ένα ορθογώνιο τετράπλευρο που είναι χωρισμένο σε τετράγωνα. Τρίλιζα μπορούμε να παίξουμε και σε ένα φύλλο χαρτί, χωρίζοντάς το σε τετράγωνα και βάζοντας το σημάδι που έχουμε συμφωνήσει με το συμπαίκτη μας (συνήθως X ή Ο).
πρόκειται για το παιχνίδι στο οποίο βγαίνει με λάχνισμα κάποιος που τα φυλάει, ενώ οι άλλοι παίκτες κινούνται μέχρι να τελειώσει το μέτρημα. Όταν τελειώσει το μέτρημα, όλοι παίρνουν κάποια στάση με το σώμα τους και μένουν ακίνητοι. Αυτός που τα φυλούσε προσπαθεί να τους κάνει να μιλήσουν, να γελάσουν ή να κινηθούν ώστε να χάσουν και να τα φυλάνε αυτοί στη συνέχεια. Όποιος δεν τα καταφέρει και κινηθεί, μιλήσει ή γελάσει τα φυλάει, και το παιχνίδι συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο.
Ενεργητική και Παθητική Σύνταξη
Όταν έχουμε ενεργητική σύνταξη, τότε το ρήμα δηλώνει ότι κάποιος κάνει κάτι. Στην ενεργητική σύνταξη το ρήμα της πρότασης έχει ενεργητική διάθεση. Η ενεργητική σύνταξη τονίζει περισσότερο το δράστη, αυτόν που κάνει την ενέργεια την οποία φανερώνει το ρήμα ή επηρεάζει τη δράση.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την ενεργητική διάθεση με την ενεργητική φωνή. Όταν λέμε ότι ένα ρήμα έχει ενεργητική διάθεση, εννοούμε ότι το υποκείμενό του ενεργεί, ενώ, όταν λέμε ότι ένα ρήμα βρίσκεται στην ενεργητική φωνή, εννοούμε ότι αυτό το ρήμα τελειώνει σε -ω.
Βέβαια, τα περισσότερα ρήματα που έχουν ενεργητική διάθεση ανήκουν στην ενεργητική φωνή, δηλαδή τελειώνουν σε -ω (π.χ. γράφω, λύνω), υπάρχουν όμως και ρήματα με ενεργητική διάθεση που ανήκουν στην παθητική φωνή, δηλαδή τελειώνουν σε -μαι (π.χ. περιποιούμαι).
Όταν έχουμε παθητική σύνταξη, τότε το ρήμα δηλώνει ότι κάποιος παθαίνει κάτι από κάποιον ή από κάτι. Στην παθητική σύνταξη το ρήμα της πρότασης έχει παθητική διάθεση. Η παθητική σύνταξη τονίζει περισσότερο όχι αυτόν που ενεργεί αλλά το αποτέλεσμα της ενέργειάς του. Αυτός που ενεργεί εμφανίζεται με τη μορφή του ποιητικού αιτίου (από + αιτιατική πτώση).
ΠΡΟΣΟΧΗ! Και εδώ δεν πρέπει να μπερδεύουμε την παθητική διάθεση με την παθητική φωνή. Όταν λέμε ότι ένα ρήμα έχει παθητική διάθεση, εννοούμε ότι το υποκείμενό του παθαίνει κάτι ή επηρεάζεται από τη δράση, ενώ, όταν λέμε ότι ένα ρήμα βρίσκεται στην παθητική φωνή, εννοούμε ότι αυτό το ρήμα τελειώνει σε -μαι.
Βέβαια, και εδώ τα περισσότερα ρήματα που έχουν παθητική διάθεση ανήκουν στην παθητική φωνή, δηλαδή τελειώνουν σε -μαι (π.χ. γράφομαι, φωτογραφίζομαι), υπάρχουν όμως και ρήματα με παθητική διάθεση που ανήκουν στην ενεργητική φωνή, δηλαδή τελειώνουν σε -ω (π.χ. πάσχω).
Δημιουργήστε, με αφορμή το κείμενο, μια εικονογραφημένη ιστορία. Ζωγραφίστε για κάθε επεισόδιο εικόνες και γράψτε διαλόγους και λεζάντες.
